Akdeniz Yöresi Halk Kültürü ve Oyunları Üzerine Tez

 

1. Giriş

Akdeniz Bölgesi, Türkiye’nin güneyinde yer alan, iklimi, doğası ve tarihiyle zengin bir kültürel mirasa sahiptir. Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapan bu bölge, halk oyunları, müzikleri ve geleneksel giysileriyle özgün bir kültürel kimlik sergiler. Akdeniz’in sıcak iklimi ve hareketli sosyal yapısı, halk kültürüne dinamizm kazandırmıştır. Bu tez çalışmasında Akdeniz Yöresi’nin geleneksel giyim-kuşamı, halk oyunları, müzikleri ve çalgıları kültürel bağlamda ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.

2. Geleneksel Giyim-Kuşam

2.1 Kadın Giysileri

Akdeniz kadın giyimi, genellikle canlı renklerde, ince ve hafif kumaşlardan oluşur. Yazma, entari, fistan, şalvar, kuşak ve yelekten oluşan giysiler; pamuklu ve ipekli kumaşlardan dikilir. Başörtüleri renkli desenlerle süslenir, takılar ise gümüş ya da boncuk işlemelidir. Gelinlik giysilerde kırmızı ve beyaz ön plandadır. Antalya, Mersin ve Adana gibi illerde yerel farklılıklar gözlenir.

2.2 Erkek Giysileri

Akdeniz erkek kıyafetleri de işlevselliğin yanı sıra estetik öğeler barındırır. Şalvar, mintan, kuşak, cepken, potur ve poşu erkek giyiminin temel parçalarıdır. Genellikle pamuklu ve keten kumaşlar tercih edilir. Bazı yörelerde cepkenler işlemeli, kuşaklar ise çizgili desenlidir. Başlık olarak 'fes' ya da 'poşu' kullanılabilir.

3. Akdeniz Yöresi Halk Oyunları

3.1 Genel Özellikler

Akdeniz Yöresi halk oyunları, canlı, kıvrak ve ritmik yapısıyla dikkat çeker. Oyunlar genellikle grup halinde oynanır, kadın ve erkek oyunları arasında belirgin farklar bulunur. Oyunlarda doğanın, aşkın ve günlük yaşamın izleri görülür. Adımlar seri ve ahenkli, figürler ise neşeli ve esnektir. Düğün, bayram ve kutlama törenlerinde önemli bir yere sahiptir.

3.2 Oyun Türleri ve Örnekleri

Akdeniz Yöresi’nde yaygın olan halk oyunları şunlardır:

- **Teke Zortlatması:** Burdur, Isparta ve Antalya çevresinde yaygındır. Erkek egemen, teke taklidi figürlerle oynanır.

- **Kaşık Oyunları:** Mersin, Adana ve Hatay’da görülür. Tahta kaşıklarla ritim tutularak oynanır, kadın-erkek birlikte katılabilir.

- **Silifke Oyunu:** Silifke yöresine özgüdür, genellikle kaşıkla oynanır. Neşeli ve hareketli bir yapısı vardır.

- **Adana Zeybeği:** Diğer zeybek türlerinden daha seri oynanır, yiğitlik temasını işler.

- **Burdur Havası:** Yavaş tempolu başlayıp hızlanan figürlerle oynanan geleneksel bir oyundur.

4. Yöresel Müzikler ve Kullanılan Enstrümanlar

4.1 Yöresel Müziklerin Genel Özellikleri

Akdeniz müzikleri, coşkulu, ritmik ve hareketlidir. Aşk, doğa, kahramanlık ve günlük yaşam temalarını işleyen türküler yaygındır. Silifke türküleri, Teke havaları ve zeybek ezgileri bu bölgenin müziksel çeşitliliğini yansıtır. Müzikler çoğunlukla halk oyunlarıyla beraber icra edilir ve yöreye özgü ritmik yapılar barındırır.

4.2 Kullanılan Enstrümanlar

Akdeniz Yöresi’nde kullanılan başlıca halk müziği enstrümanları şunlardır:

- **Bağlama:** Bölgedeki en yaygın telli çalgıdır. Türkülerin vazgeçilmezidir.

- **Kaşık:** Özellikle Silifke ve Mersin oyunlarında ritim aracı olarak kullanılır.

- **Zurna ve Davul:** Teke oyunları ve zeybeklerde tempo belirleyicidir.

- **Kaval:** Pastoral ezgilerde solo çalgı olarak çalınır.

- **Cura:** Bağlamanın küçük boyutlu bir türüdür, özellikle hızlı ezgilerde tercih edilir.

5. Sonuç ve Değerlendirme

Akdeniz Yöresi, Türkiye’nin kültürel zenginliğini yansıtan önemli bölgelerden biridir. Bu çalışmada incelenen geleneksel giyim-kuşam, halk oyunları, müzikler ve enstrümanlar, bölge halkının yaşam biçimini, geleneklerini ve sosyal yapısını yansıtmaktadır. Coşkulu müzikleri, ritmik oyunları ve renkli giysileriyle Akdeniz kültürü; doğa, sevgi, yiğitlik ve birlik gibi temalar etrafında şekillenmiştir.

Bu kültürel değerlerin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması, yerel kimliğin yaşatılması açısından büyük önem taşır. Akdeniz Yöresi halk kültürü, Türkiye'nin kültürel mozaiğinde özgün bir yer tutmakta ve geleneksel sanatların canlı kalmasına katkı sağlamaktadır.

 Kaynakça

 * And, Metin. (1985). Osmanlı Dönemi Türk Dansı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

 * Gökçe, Birsen. (2000). Anadolu Halk Dansları. İstanbul: Pan Yayıncılık.

 * Stokes, Martin. (1992). The Arabesque: Transformations of the Dance in the Middle East. Oxford: Clarendon Press.

 * Sağlamtimur, Necdet. (2010). Ege Bölgesi Halk Oyunları. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.

 * Türkiye Halk Oyunları Federasyonu: https://www.thof.gov.tr/

 * Kültür ve Turizm Bakanlığı Halk Oyunları Arşivi: [geçersiz URL kaldırıldı]